Mikroplastik: Wszechobecny składnik współczesnego świata
Mikroplastik to drobne cząstki plastiku, mniejsze niż 5 mm, powstające zarówno w wyniku rozpadu większych odpadów plastikowych, jak i celowej produkcji przemysłowej. Zarówno on, jak i jeszcze mniejszy (bo o rozmiarze poniżej 1 mikrometra) nanoplastik, mogą przenikać do komórek organizmu, docierając nawet do jądra komórkowego, gdzie potencjalnie oddziałują na DNA.
Mikroplastik jest obecnie uznawany za jeden z najpoważniejszych problemów ekologicznych i zdrowotnych XXI wieku. Występuje w wodzie pitnej, żywności, glebie, powietrzu, a nawet w ludzkiej krwi i łożysku kobiet w ciąży. Chociaż jego obecność w środowisku jest nieunikniona, a pełne skutki zdrowotne nie zostały jeszcze dokładnie zbadane, coraz więcej dowodów naukowych wskazuje na poważne zagrożenia dla zdrowia.
Czy naprawdę spożywamy mikroplastik w ilości odpowiadającej karcie kredytowej?
Często cytowane twierdzenie, że człowiek spożywa tygodniowo ilość mikroplastiku równą masie karty kredytowej (około 5 gramów), opiera się na badaniach dotyczących jego obecności w wodzie pitnej, żywności i powietrzu. Choć dokładne ilości różnią się w zależności od źródeł i nawyków żywieniowych, mikroplastik jest wszechobecny w naszym środowisku i przedostaje się do organizmu głównie poprzez spożycie zanieczyszczonej żywności i wody oraz przez wdychanie.
Co więcej, mikroplastik wykazuje zdolność do kumulacji w organizmie, zwłaszcza w tkankach silnie unaczynionych, takich jak płuca, mózg czy wątroba. Jego obecność wykryto także w mleku matki, co wskazuje na możliwość przekazywania go niemowlętom.
Źródła mikroplastiku w środowisku i organizmie
Mikroplastik pochodzi z wielu źródeł, w tym:
- Kosmetyki
- Produkty takie jak peelingi, pasty do zębów i żele pod prysznic zawierają mikroskopijne plastikowe granulki, które w trakcie używania mogą być wchłaniane do organizmu. Warto pamiętać, że w trakcie spłukiwania trafiają także do kanalizacji, skąd przedostają się do wody.
- Mikroplastik występuje również w kosmetykach do makijażu, takich jak cienie do oczu czy pomadki do ust.
- Odzież syntetyczna
- Podczas noszenia ubrań z poliestru, nylonu, poliamidu czy akrylu uwalniają się cząsteczki mikroplastiku, które mogą przedostawać się do organizmu poprzez wdychanie lub, w przypadku nanoplastików, absorbować się przez skórę.
- Pranie syntetycznych ubrań uwalnia mikrowłókna do wody — jedno pranie może wprowadzić do ścieków nawet kilka milionów takich włókien.
- Zużycie opon
- Ścieranie opon samochodowych to jedno z głównych źródeł mikroplastiku w miastach — cząstki trafiają do powietrza i gleby.
- Rozkład odpadów plastikowych
- Plastikowe opakowania i inne odpady rozpadają się w środowisku na drobne cząstki, przenikając do gleby i wód gruntowych.
- Opakowania plastikowe
- Woda butelkowana zawiera więcej mikroplastiku niż woda kranowa.
- Wszystkie opakowania plastikowe, szczególnie te używane do przechowywania ciepłych produktów, uwalniają cząsteczki mikroplastiku do żywności i napojów.
- Żywność
- Ryby i owoce morza zawierają najwięcej mikroplastiku, który pochłaniają z wody.
- Mikroplastik wykryto również w soli kuchennej, miodzie i piwie.
- Guma do żucia — zarówno syntetyczna, jak i naturalna — uwalnia tysiące cząsteczek mikroplastiku.
- Plastikowe akcesoria kuchenne (łopatki, miski, deski do krojenia) uwalniają mikrocząsteczki, które przenikają do żywności.
Wpływ mikroplastiku na zdrowie człowieka
Obecność mikroplastiku w organizmie budzi poważne obawy zdrowotne, choć jego dokładny wpływ wciąż pozostaje przedmiotem badań. Mikrocząsteczki przenikają do różnych narządów — mózgu, wątroby, nerek i jąder. Szczególny niepokój wzbudza odkrycie, że gromadzą się one w tkance mózgowej.
Możliwe skutki zdrowotne:
- Mikroplastik może wywoływać przewlekły stan zapalny i stres oksydacyjny, co zwiększa ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, w tym nowotworów i chorób sercowo-naczyniowych.
- Na powierzchni mikroplastiku znajdują się związki chemiczne, takie jak ftalany i bisfenol A, które zaburzają gospodarkę hormonalną. Substancje te mogą naśladować lub blokować naturalne hormony, prowadząc do zaburzeń rozwoju, płodności i metabolizmu.
- Mikroplastik może obniżać jakość nasienia, zaburzać owulację i zmniejszać płodność.
- Obecność mikroplastiku stwierdzono w wątrobie, płucach i jelitach, gdzie może on zaburzać funkcje metaboliczne i pracę układu odpornościowego.
- Mikroplastik dostający się do organizmu z pożywieniem może zaburzać równowagę mikroflory jelitowej. Zmiany w mikrobiomie wpływają na trawienie, odporność i metabolizm.
Jak ograniczyć narażenie na mikroplastik?
Choć całkowite uniknięcie mikroplastiku jest trudne, istnieją skuteczne sposoby na zminimalizowanie ekspozycji:
- Unikaj plastiku w swoim otoczeniu, szczególnie w kuchni – korzystaj ze szklanych opakowań oraz garnków i patelni ze stali nierdzewnej lub żeliwa. Zastąp plastikowe szpatułki i deski do krojenia – drewnianymi. Unikaj przechowywania i podgrzewania żywności w plastikowych pojemnikach.
- Warto wiedzieć, że papierowe opakowania nie zawsze są lepszą alternatywą. Kubki czy słomki pokryte są specjalną powłoką (najczęściej polietylenem), która zapobiega nasiąkaniu. Mimo że teoretycznie uznawana jest za bezpieczną, może zawierać szkodliwe substancje.
- Używaj wody filtrowanej – wysokiej jakości filtry do wody skutecznie redukują ilość mikroplastiku w wodzie pitnej.
- Uwaga: Niektóre filtry i butelki z wbudowanymi filtrami nie są skuteczne w usuwaniu zanieczyszczeń.
- Przeczytaj więcej o tym jaką wodę wybrać: https://hackyourbrain.pl/blog/jaka-woda-jest-najlepsza/
- Wybieraj ubrania z naturalnych włókien – bawełna organiczna, len i wełna stanowią lepszą alternatywę dla materiałów syntetycznych, takich jak poliester czy akryl.
Podsumowanie
Mikroplastik stał się nieodłącznym elementem naszego środowiska, a jego obecność w organizmie człowieka jest nieunikniona. Choć pełny zakres jego wpływu na zdrowie nie został jeszcze dokładnie poznany, dostępne dowody wskazują na potencjalne zagrożenia — szczególnie w kontekście funkcjonowania mózgu oraz układów nerwowego i hormonalnego. Warto więc ograniczać ilość plastiku w swoim otoczeniu i wybierać zdrowsze alternatywy.
